Preek: Zacheus, de tollenaar (Lukas 19)

Preek over: Zacheüs, de tollenaar

Lukas 19:5: En als Jezus aan die plaats kwam, opwaarts ziende, zag Hij hem, en zeide tot hem: Zacheüs ! haast u, en kom af; want Ik moet heden in uw huis blijven.

Leespreek: https://leespreken.nl/zacheus-tollenaar/

YouTube: https://youtu.be/LrDDqUAQUC4

Samenvatting:

De preek van vanmorgen draait om het thema het welkom van zondaars bij God. Centraal staat de geschiedenis van Zacheüs, de tollenaar uit Jericho (Lukas 19:1-10). De boodschap richt zich in het bijzonder tot allen die nog onbekeerd zijn: het is gevaarlijk om zonder God te leven, want dat betekent dat men verloren is en onder Gods oordeel staat. Toch klinkt er hoop, want Jezus Christus nodigt juist zulke mensen uit.

De ernst van de verlorenheid

De predikant begint met een indringende oproep. Zonder God leeft een mens in een verloren toestand, afgesneden van het leven en blootgesteld aan de eeuwige ondergang. Velen zien dit gevaar echter niet en leven rustig door, ook kerkgangers. De boodschap van het evangelie is dat er verlossing is door het bloed van Jezus Christus, dat reinigt van alle zonden. Maar daar is haast bij: ieder moment kan het te laat zijn.

Veel mensen vergissen zich in de manier waarop God vergeeft. Ze denken dat ze eerst berouw, tranen of innerlijke verandering moeten laten zien voordat ze tot Christus mogen gaan. Maar dat is een misverstand: niet de geschiktheid van de zondaar is de voorwaarde, maar de geschiktheid van Christus om zondaren te redden. Het evangelie nodigt uit: wie vergeving wil, wie vernieuwing zoekt, moet tot Christus komen.

2. Het verhaal van Zacheüs

De kern van de preek ligt bij de geschiedenis van Zacheüs. De preek volgt drie lijnen:

1. Zacheüs als persoon, met zijn moeilijkheden.

2. Jezus, met zijn blik, zijn woorden en zijn werk.

3. De toepassing voor de hoorders nu.

1.1 Wie was Zacheüs?

Zacheüs was hoofd van de tollenaars in Jericho. Tollenaars inden belastingen voor de Romeinen, vaak op oneerlijke wijze. Ze waren berucht omdat ze mensen afpersten, intimideerden en door bedrog rijk werden. Ook van Zacheüs wordt gezegd dat hij rijk was – zijn hele leven draaide om geld, werk en succes.

Toch zocht hij Jezus “om te zien wie Hij was”. Waarschijnlijk uit nieuwsgierigheid, na alle verhalen die hij had gehoord: dat Jezus zieken genas, dat Hij sprak over tollenaars als zondaars, maar tegelijk hen uitnodigde tot bekering, met hen at, en zelfs dat een tollenaar (Mattheüs) Hem gevolgd was. Al deze dingen hadden Zacheüs geraakt. Hij wilde Jezus zien – maar meer nog, Jezus zocht hém.

1.2 Zacheüs’ moeilijkheden

Er waren obstakels. Ten eerste de menigte: niemand wilde hem voorlaten, iedereen keek hem met de nek aan. Ten tweede zijn eigen gestalte: hij was klein en kon simpelweg niets zien. Zo moest hij een boom inklimmen om toch een glimp van Jezus op te vangen.

Dit beeld heeft een geestelijke betekenis. Mensen ervaren hindernissen op weg naar Christus – tegenstand van anderen, of schaamte en spot. Maar de grootste hindernis ligt in onszelf: ons onvermogen, onze kleinheid, onze zonden. We kunnen onszelf niet groter of beter maken om Jezus te zien. We mogen komen zoals we zijn, mét al onze gebreken, en juist zo zijn we welkom bij Hem.

2. Jezus zoekt Zacheüs

Het tweede hoofdonderdeel gaat over Jezus zelf: zijn blik, zijn woorden en zijn werk.

2.1 Zijn blik

Wanneer Jezus bij de boom komt, kijkt Hij op. Hij ziet Zacheüs recht in de ogen. Dat is veelzeggend: Jezus kijkt niet weg of veroordelend, maar met een blik die alles doorgrondt. Zijn blik is ontdekkend en ontmaskerend, maar tegelijk liefdevol. Hij ziet Zacheüs zoals hij is – een zondaar – maar ook als iemand die Hij wil redden.

2.2 Zijn woorden

Jezus roept Zacheüs persoonlijk bij naam: “Zacheüs, haast u en kom af, want Ik moet heden in uw huis blijven.” Deze woorden zijn vol kracht en majesteit. Het is geen vrijblijvende uitnodiging, maar een goddelijke roep. Ze zijn ook liefdevol: Jezus noemt hem bij naam en maakt duidelijk dat Hij bij hem wil zijn.

De predikant benadrukt dat de roep van Jezus altijd persoonlijk is. God spreekt mensen aan in hun eigen situatie, met hun naam, hun hart, hun leven. Het woord “kom” is geladen met overtuigingskracht: Christus is bereid, gewillig en machtig om mensen te bevrijden van zonde, slavernij en leegheid.

2.3 Zijn werk

In deze geschiedenis openbaart Jezus zich als Profeet, Priester en Koning:

Profeet, omdat Hij met gezag roept en Gods wil bekendmaakt.

Priester, omdat Hij de smaad en verachting draagt die eigenlijk Zacheüs toekomt. De omstanders mopperen dat Hij in het huis van een zondige man gaat, maar juist daarin vervult Jezus zijn priesterlijke taak: Hij identificeert zich met zondaren, neemt hun schuld op zich en wordt zelfs gerekend onder de misdadigers.

Koning, omdat Hij Zacheüs’ huis binnengaat en zijn leven radicaal verandert. Waar eerst geld en bedrog heersten, daar komt nu bekering en gerechtigheid: Zacheüs belijdt zijn zonden, geeft de helft van zijn bezit weg aan de armen en vergoedt viervoudig wat hij gestolen heeft.

Het resultaat is dat Jezus uitspreekt: “Heden is deze huize zaligheid geschied.” Het huis van Zacheüs, volgestapeld met tekenen van zonde en zelfzucht, wordt een plaats waar genade en vergeving heersen.

3. De toepassing

De predikant richt zich opnieuw tot de gemeente. Net als Zacheüs zijn ook wij nieuwsgierig, maar vaak zonder dat het ons werkelijk raakt. Toch is het gevaar groot: velen zagen Jezus voorbijgaan, maar slechts één kwam tot Hem.

De boodschap van het evangelie is dat Christus gekomen is om te zoeken en zalig te maken wat verloren was. Hij zoekt niet nette, zelfgenoegzame mensen, maar juist zondaars die hun verlorenheid erkennen. De troost van de uitverkiezing is dat God zondaars verkiest. Maar wie niet als zondaar tot Jezus wil komen, wie zichzelf niet als verloren ziet, loopt gevaar dat Jezus aan hem of haar voorbijgaat.

De oproep is daarom dringend: stel de bekering niet uit, maar haast u tot Christus. Zijn genade is vrij, Zijn bereidheid oneindig groot, en Hij werpt niemand uit die tot Hem komt.

De preek eindigt met de aansporing om niet zoals de menigte aan de kant te blijven staan, maar om net als Zacheüs gehoor te geven aan de stem van Christus. Het evangelie is een persoonlijke roep: “Kom tot Mij.” Wie tot Hem komt, wordt niet afgewezen, maar ontvangt vergeving, vernieuwing en zaligheid.